кызу

кызу
1. неперех.
1) нака́ливаться, накаля́ться/накали́ться, кали́ться, раскаля́ться/раскали́ться || кале́ние, нака́л (металла, воздуха)
2) жа́риться (на огне, на сковороде)
3) горе́ть, преть, нагрева́ться || горе́ние, нагрева́ние (о сене, зерне и т. п.)

юеш ашлык тиздән кыза башлый — вла́жное зерно́ вско́рости начина́ет горе́ть

4) быть в жару́ (от болезни); поднима́ться/подня́ться (о температуре тела)

бер кыздым, бер туңдым — меня́ броса́ло то в жар, то в хо́лод

5) красне́ть || покрасне́ть от прили́ва кро́ви

ике битем кыза ут кебек — моё лицо́ как ого́нь гори́т

6)
а) убыстря́ться/убыстри́ться

кызып чапкан атлар — разгорячённые ло́шади

б) разогна́ться, набира́ть ход

бер кызгач, туктап та булмый — когда́ разго́нишься, тру́дно останови́ться

7) нагрева́ться/нагре́ться, разогре́ться (о двигателе, моторе)
8) кипе́ть, закипе́ть; быть, станови́ться/стать кипу́чим (о работе, борьбе, общественной жизни); пойти́

уен кызды — игра́ пошла́

9) перен. горячи́ться, вспыли́ть || вспы́шка (гнева)

тукта, кызма әле син — погоди́ ты, не горячи́сь

10) (нәрсәгә кызу) пита́ть страсть (к чему), возбужда́ться/возбуди́ться (при виде чего); горе́ть, загора́ться/загоре́ться жела́нием, приобрета́ть/приобрести́ (что)
см. тж. кызыгу

киемгә кызу — пита́ть страсть к (хорошей) оде́жде

11) перен.; разг. хмеле́ть, охмеле́ть; пьяне́ть, опьяне́ть; опохмели́ться, быть под хмелько́м, под гра́дусом

ул шактый кызган — он изря́дно под гра́дусом

12) в знач. нареч. кызып с жа́ром, с аза́ртом, аза́ртно

кызып бәхәсләшү — аза́ртно спо́рить

13)
а) войти́ во вкус
б) входи́ть/войти́ в раж (аза́рт)
в) си́льно рассерди́ться; разозли́ться, разгне́ваться
2. сущ.
жара́; зной

көннең кызуында — в дневну́ю жару́

3. прил.
1) калёный, раскалённый, накалённый

кызу таба — раскалённая сковорода́

2) жа́ркий, горя́чий, зно́йный, паля́щий

кояшның кызу нурлары — паля́щие лучи́ со́лнца

3) бы́стрый (о течении реки)
4) оживлённый (о движении)
5) перен. горя́чий, кипу́чий; напряжённый (о работе, процессе)
6) перен. стра́стный; пла́менный, пы́лкий, жгу́чий (о чувствах и т. п.)
см. тж. кайнар

кызу мәхәббәт — пы́лкая любо́вь

кызу дәрт — пла́менная страсть

7) перен. вспы́льчивый, несде́ржанный

бигрәк кызасың инде — о́чень уж несде́ржан

8) в знач. нареч. кызуында пока́ горя́чий, в разга́ре

мәсьәләне кызуында хәл итү — реши́ть вопро́с своевре́менно

тимерне кызуында сук — куй желе́зо пока́ горячо́

4. нареч.
1) жа́рко, с жа́ром

учак кызу яна — костёр гори́т жа́рко

2) жа́рко, зно́йно

бүген бик кызу — сего́дня о́чень жа́рко

3) бы́стро, бу́рно, стреми́тельно

эш кызу барды — рабо́та шла бы́стро

су кызу ага — вода́ течёт бы́стро

эшне кызу тоту — вести́ де́ло в бы́стром те́мпе; обде́лать ми́гом, бы́стренько спра́виться

4) преимущ. в редупликативной ф. кызу-кызу
а) оживлённо

кызу-кызу сөйләшәләр — оживлённо перегова́риваются

б) бы́стро, торопли́во

кызу-кызу атлау — торопли́во шага́ть

в) нетерпели́во

кызу-кызу гына карап алу — нетерпели́во огляну́ться

- кызу кан
- кызу кан белән
- кызу канлы
- кызу канлылык
- кызу кулдан
- кызу холыклы
- кызу табигатьле
••

кызган баштан — см. баштан

кызган табага бастыру — см. утлы табага бастыру


Татарско-русский словарь, 56000 слов, 7400 фразеологических выражений. - Институт языка, литературы и искусства им. Г. Ибрагимова. 2007.

Игры ⚽ Поможем решить контрольную работу

Полезное


Смотреть что такое "кызу" в других словарях:

  • кызу — (КЫЗУЛАНУ) (КЫЗУЛАУ) (КЫЗУЛЫК) – I. ф. 1. Эсселәнү, югары температура барлыкка килү 2. Тизлекне арттыру 3. күч. Җанлану; шәбәю, интенсивлашу 4. күч. Ярсу, ярсып китү; әсәрләнү 5. күч. Беркадәр исерү 6. күч. Кызыгу (II). II. КЫЗУ – с. 1. Кызган,… …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге

  • кып-кызу — арт. дәр. Кызу …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге

  • йөремтәл — Кызу йөрешле, юл йөрүгә чыдамлы (ат тур.). Бер урында гына торырга яратмый торган, күп йөрүчән 2 …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге

  • йөремчән — Кызу йөрешле, юл йөрүгә чыдамлы (ат тур.). Бер урында гына торырга яратмый торган, күп йөрүчән 2 …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге

  • лезгинка — Кызу темпта башкарыла торган Кавказ биюе …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге

  • чабындыру — Кызу мунчада кемнең дә булса тәненә юеш себерке белән бәреп бәреп алу …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге

  • чабыну — Кызу мунчада тәнгә юеш себерке белән бәреп бәреп алу …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге

  • йөгерек — (ЙӨГЕРЕКЛЕК) – с. 1. Кызу, тиз чаба торган; шәп йөгерүче. Чабышкы (ат). күч. Тирән һәм җентекле булмаган, өстән өстән генә китапка й. күзәтү 2. Кызу хәрәкәт итә торган й. поезд. Кызу ага торган (су, елга тур.). Җитез, өлгер, хәрәкәтчән й. кул.… …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге

  • теттерү — 1. (Тетү) 2. күч. Хисләргә тулы ирек биреп күңел ачу; күңел ачып яшәү 3. күч. рәв. ТЕТТЕРЕП – Бик кызу итеп, мул итеп. Бик шәп (әйбәт, күңелле) итеп. Кызу кызу, тиз тиз, бер дә тоткарланмыйча (сөйләү, сөйләшү һ. б. тур.) …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге

  • җәлт-җәлт — рәв. Җәһәт кенә, бик тиз, кызу кызу …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге

  • җәт — рәв. 1. Тиз генә, бик тиз. Тиз тиз, кызу кызу, тиз, шунда ук. с. Өлгер, җитез ис сизәргә дигәндә, бик җәһәт кеше. II. ҖӘҺӘТ – иск. 1. Як, тараф 2. Нин. б. эш, күренеш яки мәсьәләнең билгеле бер ягы бу җәһәттән …   Татар теленең аңлатмалы сүзлеге


Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»